USTAWA
prawo ochrony zabytków
projekt
Rozdział 1
PRZEPISY OGÓLNE
Art. 1. [Przedmiot regulacji]
1. Ustawa określa zasady ochrony zabytków w Rzeczypospolitej Polskiej, ich identyfikacji, rejestracji, klasyfikacji oraz podstawowe formy ochrony i procedury administracyjne z tym związane.
2. Ustawa nie reguluje organizacji służby konserwatorskiej oraz statusu i kompetencji społecznych opiekunów zabytków, które określa odrębna ustawa.
Art. 2. [Zakres ustawy]
1. Przepisy ustawy mają zastosowanie do:
1) zabytków nieruchomych i ruchomych;
2) zabytków archeologicznych;
3) historycznych zespołów urbanistycznych i ruralistycznych;
4) krajobrazów kulturowych;
5) historycznych obiektów techniki, sakralnych, wojskowych i innych obiektów trwale związanych z dziedzictwem kulturowym.
2. Ustawa nie reguluje kwestii ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które podlega odrębnej regulacji.
Art. 3. [Definicje ustawowe]
Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) zabytek – nieruchomość lub rzecz ruchoma, jej część lub zespół, będące świadectwem minionej epoki, działalności człowieka lub wydarzeń historycznych, posiadające wartość historyczną, artystyczną, naukową lub społeczną;
2) rejestr zabytków – centralny publiczny rejestr obejmujący zabytki objęte ochroną prawną w jednej z kategorii klasyfikacyjnych;
3) klasyfikacja zabytków – podział zabytków według kryteriów wartości i znaczenia: 0, I, II, III, IV;
4) wpis do rejestru – formalne objęcie zabytku ochroną prawną na podstawie decyzji administracyjnej, z nadaniem odpowiedniej klasyfikacji;
5) wniosek o wpis – formalne zgłoszenie obiektu do rejestru przez osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej;
6) lista skarbów dziedzictwa – wyodrębniona część rejestru zabytków obejmująca zabytki ruchome o szczególnym znaczeniu kulturowym, zgodnie z odrębnymi przepisami.
Rozdział 2
REJESTR ZABYTKÓW
Art. 4. [Charakter rejestru]
1. Rejestr zabytków jest prowadzony w formie elektronicznej w systemie teleinformatycznym zgodnym ze standardami interoperacyjności administracji publicznej.
2. Rejestr ma charakter publiczny, z zastrzeżeniem danych objętych ochroną na podstawie odrębnych przepisów.
3. Rejestr obejmuje następujące działy:
1) zabytki nieruchome;
2) zabytki ruchome;
3) zabytki archeologiczne;
4) lista skarbów dziedzictwa.
4. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób prowadzenia rejestru zabytków, w tym zakres danych, strukturę i sposób aktualizacji wpisów;
2) szczegółowe kryteria klasyfikacji zabytków do poszczególnych kategorii;
3) warunki techniczne systemu rejestru oraz sposób jego udostępniania,
– mając na względzie konieczność zapewnienia przejrzystości, jednolitości i efektywności ochrony zabytków.
Art. 5. [Kategorie klasyfikacyjne zabytków]
Zabytki wpisywane do rejestru klasyfikuje się według następujących kategorii:
0 – zabytek o najwyższej wartości artystycznej, historycznej lub naukowej w skali światowej;
I – zabytek o znaczeniu ogólnokrajowym, dobrze zachowany, nieprzebudowany;
II – zabytek o znaczeniu regionalnym lub lokalnym, przebudowany przy zachowaniu znaczącej części substancji zabytkowej;
III – zabytek o przeciętnej lub miernej wartości, lecz bezspornej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej;
IV – zabytek zdegradowany, pierwotnie należący do wyższych kategorii, którego stan techniczny wyklucza skuteczną konserwację.
Art. 6. [Wpis do rejestru zabytków]
1. Wpisu dokonuje się na podstawie decyzji administracyjnej właściwego organu ochrony zabytków, z urzędu lub na wniosek zainteresowanego podmiotu.
2. Decyzja o wpisie zawiera:
1) określenie zabytku i jego lokalizacji;
2) określenie kategorii klasyfikacyjnej;
3) oznaczenie właściciela lub posiadacza zabytku;
4) wskazanie form ochrony i ograniczeń wynikających z wpisu.
3. Wpis do rejestru ujawnia się w księdze wieczystej nieruchomości oraz w publicznym systemie informacyjnym.
Art. 7. [Postępowanie wpisowe]
1. Postępowanie w sprawie wpisu do rejestru wszczyna się z urzędu lub na wniosek.
2. O wszczęciu postępowania informuje się publicznie poprzez Biuletyn Informacji Publicznej.
3. Do czasu wydania decyzji ostatecznej zakazuje się prowadzenia prac mogących naruszyć substancję zabytku.
4. Decyzja o wpisie jest ostateczna po upływie terminu do wniesienia odwołania lub po rozpoznaniu odwołania przez organ wyższego stopnia.
Art. 8. [Skreślenie z rejestru]
1. Skreślenia zabytku z rejestru dokonuje się w przypadku:
1) utraty cech zabytku uzasadniających wpis;
2) zniszczenia lub nieodwracalnego uszkodzenia zabytku;
3) wpisu zabytku do innego rejestru o wyższym poziomie ochrony.
2. Skreślenia dokonuje się w trybie decyzji administracyjnej wydanej przez ten sam organ, który dokonał wpisu.
Rozdział 3
FORMY OCHRONY ZABYTKÓW
Art. 9. [Formy ochrony prawnej]
Formami ochrony zabytków są:
1) wpis do rejestru zabytków;
2) uznanie za pomnik historii;
3) objęcie ochroną w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego;
4) wpis na listę skarbów dziedzictwa.
Art. 10. [Pomniki historii]
1. Uznania za pomnik historii dokonuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w drodze rozporządzenia, na wniosek Generalnego Konserwatora Zabytków.
2. Wniosek zawiera uzasadnienie, dokumentację naukową oraz opinię Rady Ochrony Zabytków.
3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb wnioskowania oraz zakres wymaganej dokumentacji, uwzględniając znaczenie pomników historii dla dziedzictwa kulturowego.
Art. 11. [Parki kulturowe i ochrona planistyczna]
1. Rada gminy może utworzyć park kulturowy w drodze uchwały, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków.
2. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uwzględniają ochronę zabytków i ich otoczenia, w tym przez wyznaczanie stref ochrony konserwatorskiej.
3. Minister właściwy do spraw planowania przestrzennego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres i formy ochrony konserwatorskiej w planach miejscowych.
Rozdział 4
PRZEPISY KARNE I PROCEDURALNE
Art. 12. [Przestępstwa przeciwko zabytkom]
1. Kto bez wymaganego pozwolenia dokonuje zniszczenia, uszkodzenia lub istotnej przebudowy zabytku wpisanego do rejestru, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Tej samej karze podlega ten, kto:
1) bez zezwolenia wywozi zabytek ruchomy za granicę;
2) prowadzi nielegalne poszukiwania zabytków archeologicznych;
3) celowo ukrywa znalezisko archeologiczne lub nie zgłasza jego odkrycia;
4) niszczy oznaczenia zabytków lub dokumentację konserwatorską.
3. Jeżeli czyn określony w ust. 1 lub 2 popełniono nieumyślnie, sprawca podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.
Art. 13. [Wykroczenia]
Kto:
1) uchyla się od obowiązku zawiadomienia o odkryciu zabytku;
2) wykonuje prace przy zabytku bez zgłoszenia organowi ochrony zabytków;
3) nie wykonuje obowiązków wynikających z decyzji o wpisie do rejestru;
4) utrudnia działanie Inspektoratu Konserwatorskiego, podlega karze grzywny do 5000 zł.
Art. 14. [Kontrola i egzekucja]
1. Inspektorat Konserwatorski może przeprowadzać kontrole przestrzegania przepisów ustawy, w tym:
1) wizje lokalne;
2) wgląd w dokumentację projektową i konserwatorską;
3) przesłuchiwanie świadków;
4) sporządzanie dokumentacji fotograficznej.
2. W przypadku stwierdzenia naruszeń, Inspektorat może:
1) wydać nakaz wstrzymania prac;
2) nałożyć grzywnę w celu przymuszenia;
3) skierować sprawę do Generalnego Konserwatora Zabytków lub organu ścigania.
3. Minister właściwy do spraw kultury określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb przeprowadzania kontroli przez Inspektorat Konserwatorski.
Art. 15. [Postępowania administracyjne]
1. W sprawach dotyczących wpisu do rejestru, skreślenia z rejestru oraz uznania za pomnik historii stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z uwzględnieniem przepisów szczególnych niniejszej ustawy.
2. Od decyzji wydanych na podstawie niniejszej ustawy przysługuje odwołanie do Generalnego Konserwatora Zabytków.
Art. 16. [Środki ochrony tymczasowej]
1. W przypadku zagrożenia dla substancji zabytkowej, organ ochrony zabytków może wydać postanowienie o natychmiastowym zabezpieczeniu obiektu.
2. Postanowienie, o którym mowa w ust. 1, podlega natychmiastowemu wykonaniu.
3. Przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji stosuje się odpowiednio.
Rozdział 5
PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE
Art. 17. [Przepisy przejściowe]
1. Wpisy do rejestru zabytków dokonane na podstawie przepisów dotychczasowych zachowują moc.
2. Postępowania wszczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy prowadzi się na podstawie przepisów dotychczasowych.
3. Do czasu wejścia w życie odrębnej ustawy o służbie konserwatorskiej, zadania organów określone w niniejszej ustawie wykonują dotychczasowe organy ochrony zabytków.
Art. 18. [Przepis derogacyjny]
Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy traci moc ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2022 r. poz. 840, z późn. zm.).
Art. 19. [Wejście w życie]
Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 5 i art. 6, które wchodzą w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.